Trądzik zwyczajny (acne vulgaris) jest bardzo rozpowszechnioną, przewlekłą chorobą zapalną skóry, na którą cierpi ponad 80% populacji krajów zachodnich – w ok. 20% przypadków choroba ma przebieg umiarkowany i ciężki. Objawy zwykle występują w okresie dojrzewania, ale problem dotyczy coraz większego odsetka młodych dorosłych i dorosłych po 30. roku życia. W przebiegu trądziku występuje łojotok (skóra bogata w gruczoły łojowe), dochodzi do powstawania zaskórników, krostek zapalnych, grudek i blizn.
Na obraz kliniczny trądziku składają się:
Zmiany obserwowane są przede wszystkim na skórze twarzy, a także pleców i klatki piersiowej, rzadziej na ramionach i pośladkach. W wyniku zejścia zmian aktywnych mogą rozwinąć się przebarwienia i blizny po trądziku: najczęściej zanikowe drobne lub duże, kraterowate, czasem blizny przerosłe (keloidy).
Istnieje wiele klasyfikacji trądziku, jedna z nich – ze względu na przebieg – wyróżnia:
Charakterystyczne blizny po trądziku obserwowane są m.in. w trądziku krostkowym, ropowiczym, skupionym i bliznowatym.
Trądzik to złożone schorzenie o etiologii wieloczynnikowej, które stanowi problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Jednym z jego kluczowych czynników etiologicznych jest wzrost i inwazja bakterii Propionibacterium acnes, których lipazy rozszczepiają di‑ i triglicerydy oraz uwalniają wolne kwasy tłuszczowe prowadzące do powstawania zaskórników, grudek, guzków, a następnie blizn.
Zobacz także: Trądzik pospolity – objawy, przyczyny, leczenie
U podstaw trądziku leżą: przerost gruczołów łojowych i nadmierna produkcja łoju, nasilone procesy rogowacenia przyczyniające się do zaczopowania ujść mieszków włosowo-łojowych i poszerzenia przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych (zaskórniki).
Zaskórniki tworzą korzystne warunki dla wzrostu bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes, których aktywność powoduje tworzenie nacieków zapalnych w skórze właściwej i rozwoju wykwitów zapalnych: grudek, krost, nacieków. Blizny po trądziku mogą powstawać po zejściu zmian w trądziku krostkowym, ropowiczym i skupionym; pojawiają się też w przebiegu trądziku bliznowatego i martwiczego.
Trądzik krostkowy (odmiana trądziku młodzieńczego) charakteryzuje się występowaniem krost. Twarde, często bolesne krosty i guzki mogą przechodzić w ropne wypryski z towarzyszącymi stanami zapalnymi skóry, a następnie przekształcać się w blizny i przebarwienia.
W trądziku ropowiczym obserwuje się typowe zaskórniki, krosty, grudki i zmiany ropne powstałe na skutek stanu zapalnego i ucisku. Po ich wygojeniu pozostają blizny. Trądzik skupiony zwykle rozwija się u mężczyzn; w jego przebiegu dochodzi do tworzenia nacieków i torbieli ropnych oraz pozostałymi bliznami przerosłymi.
Z trądzikiem ropowiczym lub skupionym może współistnieć trądzik bliznowaty; w jego przebiegu występują twarde guzki, a blizny i bliznowce powstają w obrębie wykwitów trądzikowych. Z trądzikiem bliznowatym powiązany jest także trądzik martwiczy – zmiany (wykwity, grudki, torbiele ropne, krostki) rozwijają się na granicy linii włosów lub na skórze owłosionej głowy. Mogą ulegać martwicy i goić się z pozostawieniem blizn – nierównych i wciągniętych.
Za blizny odpowiadać może także trądzik samouszkadzający, dotyczący najczęściej osób młodych – jest skutkiem mechanicznego usuwania (zwykle rozdrapywania, wyciskania) zmian trądzikowych. W efekcie rozwijają się zmiany zapalne, nadżerki i owrzodzenia, które ustępują z pozostawieniem blizn i przebarwień.
W leczeniu blizn liczy się czas – im bardziej „dojrzała” blizna, tym trudniej poddaje się terapii.
Aktualnie zaleca się rozpoczęcie aktywnego leczenia trądziku wcześnie, tzn. gdy pojawią się pierwsze objawy, co może zapobiec bliznowaceniu. Skłonność do bliznowacenia nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Zanikowe lub przerosłe, często zniekształcające blizny rozwijają się nie tylko w najcięższych postaciach trądziku.
W leczeniu blizn potrądzikowych stosuje się różne metody, w tym preparaty miejscowe, np. kwas azelainowy, który wywiera wielokierunkowe, lecz raczej słabe działanie komedolityczne, przeciwłojotokowe, antybakteryjne oraz hamujące melanogenezę. Najczęściej stosuje się go w charakterze terapii wspomagającej średnio nasilonych zmian oraz przebarwień pozapalnych. Długotrwałe stosowanie może hamować tendencję do powstawania blizn potrądzikowych. Leczenie ogólne (antybiotyki, retinoidy, leczenie hormonalne) zarezerwowane jest zwykle dla ciężkich i umiarkowanych postaci trądziku z powstawaniem blizn i bliznowców. Leczenie ogólne powinno być prowadzone pod kontrolą lekarską, w skojarzeniu z leczeniem miejscowym.
Optymalne wyniki kliniczne można uzyskać za pomocą zabiegów laserowych, np. serii zabiegów laserem frakcyjnym CO2. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie metody terapeutyczne można łączyć – np. laseroterapia nie może być wykonywana podczas leczenia retinoidami.
Najczęstszym typem blizn potrądzikowych są blizny atroficzne – zanikowe, które tworzą zagłębienia w skórze; pod względem histologicznym są to ubytki kolagenu i elastyny. Laser frakcyjny CO2 działa na nie wielokierunkowo: pobudza procesy regeneracji i odnowy, nasila produkcję miofibroblastów i białek macierzy pozakomórkowej, stymuluje np. procesy wytwarzania kwasu hialuronowego przez komórki skóry właściwej.
Zazwyczaj zaleca się serię 6 zabiegów w kilkutygodniowych odstępach czasowych. Blizny potrądzikowe bardzo dobrze reagują na leczenie laserem CO2. W badaniach klinicznych i histologicznych wykazano skuteczność lasera CO2 w leczeniu potrądzikowych blizn zanikowych i poprawę ich wyglądu o 50–80%.
Do najnowszej generacji laserów frakcyjnych CO2 należy laser eCO2 firmy Lutronic o długości fali 10 600 nm (jego chromoforem jest woda), który łączy technologię frakcyjną z głębokim, ablacyjnym działaniem lasera CO2. W porównaniu do podobnych systemów laserowych, mikrotermalne uszkodzenia powodowane przez eCO2 są mniejsze, bez strat dla efektywności. Pozwala to uzyskać zadowalające wyniki kliniczne przy krótszym okresie rekonwalescencji i mniejszych objawach ubocznych. Laser eCO2 intensywnie stymuluje też przebudowę struktury kolagenowej w skórze właściwej.
Przeprowadzono badanie kliniczne z udziałem 40 pacjentów z bliznami potrądzikowymi, których poddano leczeniu laserem frakcyjnym CO2 – laserem eCO2 firmy Lutronic. Wyniki badania wykazały, że zabiegi laserem eCO2 to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia blizn potrądzikowych, zwłaszcza blizn atroficznych: w 35% przypadków doszło do całkowitej redukcji blizn potrądzikowych, a w 40% przypadków zaobserwowano znaczną poprawę wyglądu i redukcję blizn o ponad 50%.
Wśród innych zalecanych metod leczenia blizn potrądzikowych wymienia się:
Zobacz także: Laserowe usuwanie blizn potrądzikowych
Osoby zainteresowane problemem trądziku zachęcamy również do zapoznania się z materiałami opracowanymi przez naszych specjalistów: