Trądzik na plecach

Trądzik na plecach należy do klinicznych objawów trądziku pospolitego, przebiegającego z nasilonym łojotokiem (wzmożonym wydzielaniem łoju przez gruczoły łojowe na powierzchnię skóry), zaskórnikami (z ciemnym czopem rogowym lub bez), grudkami i krostami, naciekami zapalnymi i cystami. Aż w 90% zmiany tego rodzaju dotyczą pleców. Po ich ustąpieniu mogą rozwinąć się przebarwienia i blizny potrądzikowe.

Leczenie zależy od nasilenia zmian i przebiegu procesu chorobowego. Stosuje się różne metody terapeutyczne ogólne i miejscowe; postępowanie jest z reguły długotrwałe, wielomiesięczne (w wielu przypadkach konieczne jest leczenie podtrzymujące).

Co to jest trądzik?

Zmiany trądzikowe na plecach najczęściej są objawem trądziku pospolitego, który doskwiera nie tylko nastolatkom – coraz częściej dotyczy również osób dorosłych po 30. roku życia. W społeczeństwach zachodnich trądzik pospolity jest praktycznie powszechną chorobą skóry, która może dotykać nawet 95% dorastającej populacji oraz 54% osób po 25 roku życia.

Podstawowym objawem trądziku pospolitego jest wykwit pierwotny – mikrozaskórnik, który ulega progresji do (widocznego makroskopowo) zaskórnika: otwartego lub zamkniętego.

W przebiegu choroby mogą wystąpić krosty, grudki, guzy, cysty z przetokami i blizny.

Wyróżnia następujące postacie choroby:

• trądzik niezapalny – zaskórnikowy (łagodny przebieg); dominują zaskórniki zamknięte i otwarte (tzw. wągry, ciemne zabarwienie)
• trądzik zapalny – grudkowo-krostkowy (przebieg łagodny lub średnio nasilony); dominują zmiany zapalne (grudki i krosty), obecne także liczne zaskórniki; zmiany często występują na plecach
• trądzik ropowiczy – guzkowy (przebieg średnio nasilony lub ciężki); głębokie, bolesne nacieki i guzy (pozostawiają blizny zanikowe), krosty i grudki, liczne zaskórniki.
• trądzik o przebiegu piorunującym (przebieg ciężki); objawy ogólne, nacieki, guzy i krosy; wymaga hospitalizacji.

Etiologia trądziku pospolitego nie została jeszcze w pełni wyjaśniona i ma charakter wieloczynnikowy. Coraz większe znaczenie przypisuje się m.in. czynnikom genetycznym – dziedziczy się głównie skłonność do ciężkich postaci choroby. W przypadku zmian na plecach kluczowe wydaje się podłoże hormonalne zmian i wzmożona aktywność gruczołów łojowych – ale nie tylko.

U podstaw trądziku leży przerost gruczołów łojowych i zwiększone wytwarzanie łoju, nadmierne rogowacenie i zaczopowanie ujść mieszków włosowo-łojowych, co powoduje poszerzenie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych (zaskórniki).

Dlaczego pojawia się akurat na plecach? (przyczyny powstawania)

Gruczoły łojowe rozmieszczone są niemal na całym ciele (oprócz powierzchni dłoni i podeszew stóp), ale ich najliczniejsze skupiska znajdują się na plecach (oraz na twarzy i klatce piersiowej). Według szacunków, w strefach łojotokowych na 1 cm² przypada 400-900 gruczołów, podczas gdy w innych okolicach ich liczebność spada do <100/1cm². Gruczoły łojowe zgromadzone w strefach łojotokowych są również największe.

Na wydzielanie łoju wpływają różne czynniki, m.in. temperatura otoczenia – według danych wzrost temperatury o 10 st. C może zwiększyć wydzielanie łoju o 10%. Znaczenie ma również płeć – wyższe wydzielanie łoju obserwuje się u mężczyzn; u kobiet proces ma związek z cyklem miesiączkowym (w drugiej części cyklu większe wydzielanie). W strefach łojotokowych (np. na plecach) wydzielanie łoju jest większe.

Produkcja łoju związana jest z gospodarką hormonalną, czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Uważa się, że największy wpływ wywierają androgeny.

Stężenie lipidów produkowanych w gruczołach łojowych podlega kontroli hormonalnej. Androgeny stymulują rozrost gruczołów łojowych i produkcję łoju. Za zmiany trądzikowe u dorosłych kobiet odpowiadają najczęściej zmiany hormonalne przed menstruacją i stres, trądzik występuje ponadto w stanach chorobowych przebiegających z podwyższonym stężeniem androgenów (jak zespół policystycznych jajników, hirsutyzm). Objawy pojawiają sią również u mężczyzn z „nadmiarem” testosteronu, np. w przebiegu łysienia androgenowego typu męskiego (oprócz stężenia androgenów istotna jest także reakcja gruczołów łojowych na czynniki hormonalne).

Nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych i wzmożone wydzielanie łoju wpływają na powstanie mikrozaskórników – prekursorów zmian niezapalnych (zaskórników zamkniętych i otwartych), a następnie zmian zapalnych – grudek, krostek, guzków, guzów, cyst i nacieków.

W etiopatogenezie trądziku udział biorą również drobnoustroje, m.in. bakterie Propionibacterium acnes – Gram-dodatnie, beztlenowe pałeczki które wchodzą w skład fizjologicznej mikroflory skóry i rezydują w mieszkach włosowych. W przebiegu trądziku jednostki łojowo-mieszkowe stwarzają korzystne warunki do ich nadmiernego namnażania, co stymuluje wrodzoną i nabytą odpowiedź immunologiczną i nasila zapalenie. P. acnes pośrednio mogą także wpływać na aktywizację neutrofili, przyczyniając się do pękania mieszka i rozszerzania stanu zapalnego.

Wskazuje się również na możliwy udział lipofilnego grzyba drożdżopodobnego Pityrosporum ovale, który w pewnych warunkach staje się pasożytem chorobotwórczym powodującym zmiany trądzikowe (w cukrzycy, w stanach obniżenia odporności, u pacjentów stosujących leki immunosupresyjne, z łojotokiem). P. ovale, który odżywia się łojem, uwalnia wolne kwasy tłuszczowe wywołujące stan zapalny; może ponadto powodować zmiany na skórze pleców takie jak łupież pstry, ropne zapalenie mieszków włosowych i łojotokowe zapalenie skóry.

Leczenie trądziku na plecach

Leczenie trądziku pospolitego powinno mieć charakter przyczynowy i zindywidualizowany, stosownie do nasilenia zmian klinicznych i przebiegu procesu chorobowego.

W leczeniu miejscowym stosuje się:

• retinoidy (działanie sebostatyczne, przeciwbakteryjne i komedolityczne)
• nadtlenek benzoilu (właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i komedolityczne)
• antybiotyki (działanie antybakteryjne i przeciwzapalne)
• kwas salicylowy (działanie złuszczające i komedolityczne
• preparaty złożone.

Leczenie ogólne może obejmować:

• antybiotykoterapię – antybiotyki z grupy tetracyklin (redukcja szczepów Propionibacterium acnes oraz efekt przeciwzapalny), makrolidy, także kotrimoksazol
• leczenie hormonalne u kobiet z trądzikiem i hiperandrogenizmem – preparaty o działaniu antyandrogenowym, jak octan cyproteronu (redukcja łojotoku i komedoliza)
• spironolakton – lek moczopędny o działaniu antyandrogenowym
• izotretynoinę – działa keratolitycznie, ogranicza łojotok, ma właściwości przeciwzapalne i pośrednio przeciwbakteryjne
• steroidy i NLPZ – tylko w ciężkich postaciach trądziku

Postępowanie wspomagające może obejmować suplementację dużych dawek witamin z grupy B i cynku, pielęgnację i zabiegi kosmetyczne.

Obniżenie jakości życia u pacjentów z trądzikiem wymaga równoległego postępowania psychoterapeutycznego.

Zabiegi na trądzik na plecach

Profesjonalna pielęgnacja skóry z objawami trądziku pospolitego ma na celu:

• redukcję łojotoku (działanie sebostatyczne/seboregulujące)
• zwężenie ujść gruczołów łojowych i usunięcie zalegającej wydzieliny
• normalizację procesów rogowacenia (działanie keratolityczne)
• profilaktykę powstawania zaskórników (działanie komedolityczne)
• działanie przeciwzapalne
• działanie przeciwbakteryjne i stabilizację fizjologicznej flory bakteryjnej skóry
• przywrócenie prawidłowego pH skóry
• poprawę ukrwienia i dotlenienia skóry
• prawidłowe nawilżenie skóry
• ścieńczenie warstwy rogowej.

W laserowym leczeniu trądziku zastosowanie znajdują:

• Laser CO2 (frakcyjny ablacyjny) – jego działanie powoduje odparowanie mikrokolumienek w powierzchownych warstwach skóry i kontrolowany stan zapalny. Efekty: złuszczenie naskórka, regeneracja skóry i zmniejszenie zmian trądzikowych. Laser CO2 wykorzystywany jest także do zabiegów mikrodermabrazji laserowej w celu ultraprecyzyjnego warstwowego złuszczania naskórka.
• Laser Er:YAG (ablacyjny) – działa delikatniej niż CO2, co skraca czas gojenia. Laser FOTONA Er:YAG powoduje bardziej powierzchowną ablację blizn i stymuluje przebudowę kolagenu. Efektem jest wygładzenie, spłycenie i poprawa estetyki blizn.
• Laser KTP – działa bakteriostatycznie, wykorzystywany w systemach łączonych jako uzupełnienie lasera Nd:YAG (V-laser, laser Gemini Nd:YAG/KTP), które regulują również produkcję łoju.
• Laser pikosekundowy (lub typu Q-switched) – oczyszcza skórę i poprawia jej kondycję, redukuje liczbę zaskórników i zwęża ujścia gruczołów łojowych. Laser Nd:YAG Q-Switch wykorzystywany jest także do zabiegów laserowego peelingu węglowego, łączącego efekty fotoablacji zewnętrznej warstwy naskórka i fototermolizy.

Skuteczność wykazują także peelingi chemiczne z zastosowaniem kwasów α- i β-hydroksylowych (kwas salicylowy, pirogronowy, peeling azelainowy, roztwór Jessnera).

Poprawa stanu miejscowego skóry po zabiegach może nie mieć charakteru trwałego – zmiany chorobowe mają tendencję do nawracania. Zaleca się stosowanie zabiegów podtrzymujących. Należy mieć świadomość, że leczenie trądziku pospolitego wymaga cierpliwości i systematyczności oraz stałej pielęgnacji domowej.

Pielęgnacja, domowe sposoby, dieta

W pielęgnacji domowej szczególnie istotne jest regularne oczyszczanie skóry delikatnymi preparatami do skóry trądzikowej (płyny micelarne, żele, pianki lub bardzo delikatne mydła/kostki myjące o kwaśnym pH 4,7-5,5). Zaleca się stosowanie preparatów pielęgnacyjnych zawierających kwasy α-hydroksylowe, siarkę, cynk i probiotyki. Niewskazane jest stosowanie ostrych peelingów i myjek (ryzyko uszkodzenia mieszków włosowych i rozprzestrzeniania zmian, toników z alkoholem o działaniu wysuszającym).

Pielęgnacja domowa powinna uwzględniać również prawidłowe nawilżanie skóry – kosmetyki nawilżające bez składników komedogennych (typu parafina, wazelina) i tłustych (podłoże olejowe). Należy pamiętać o stosowaniu filtrów przeciwsłonecznych, np. w postaci kemów nawilżających.

Zmiany trądzikowe może nasilać stosowanie:

• kosmetyków kolorowych, zwłaszcza mocno kryjących podkładów, pudrów
• produktów, które upośledzają funkcje płaszcza wodno-tłuszczowego, jak np. mydła alkaliczne, alkohol etylowy, pochodne lanoliny, oleje mineralne i roślinne, parafina, skwalen.

W niektórych przypadkach zmiana diety może łagodzić objawy trądziku; zalecana jest substytucja pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym produktami bogatymi w proteiny (chude mięso, drób, ryby) i o niższym indeksie glikemicznym (chleb pełnoziarnisty, warzywa). Pokarmy o wysokim wskaźniku glikemicznym wpływają na zwiększenie stężenia insuliny i czynników insulinopodobnych, co nasila syntezę androgenów odpowiadających za zwiększoną produkcję łoju. Nasilenie zmian trądzikowych może być też związane ze spożyciem produktów mlecznych od zwierząt hodowanych paszami z zawartością hormonów.

Zmiany trądzikowe mogą nasilać się w klimacie wilgotnym i gorącym; sprzyja im wzmożona potliwość (np. na plecach). Stres wpływa na zwiększenie stężenia endogennego kortyzolu o działaniu podobnym do androgenów (techniki relaksacyjne mogą łagodzić objawy trądziku). Zmiany chorobowe mogą się zaostrzać także po ekspozycji na chlor, np. chlorowaną wodę basenową (zaleca się korzystać z basenów z wodą ozonowaną).

Do substancji odpowiedzialnych za prowokowanie zmian trądzikowych należą syntetyczne związki barwników, tiofenów, pirolu, pirydyny, piranu, puryny z chlorem, bromem, jodem oraz węglowodory z chlorem, bromem, jodem.

Do leków, które mogą zaostrzać przebieg choroby/nasilać trądzik, należą:

• hormony: kortykosteroidy, kortykotropina, androgeny, środki antykoncepcyjne
• leki neurologiczne: przeciwdepresanty trójcykliczne, lit, leki przeciwpadaczkowe, aripirazol, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
• witaminy: B1, B6, B12
• leki cytostatyczne: daktynomycyna
• leki immunomodulujące: cyklosporyna, sirolimus
• leki przeciwgruźlicze: ryfampicyna, izoniazyd, etionamid
• chlorowce: jodki, bromki, chlorki.

Według niektórych doniesień, istnieje związek między paleniem papierosów a zachorowalnością na trądzik. Wykazano, że nikotyna może wpływać na hiperkeratozę naskórka.