Zwężenie napletka

Napletek to fałd skóry całkowicie lub częściowo przykrywający żołądź prącia i pełniący rolę ochronną w stosunku do żołędzi (osłania ją od czynników zewnętrznych).

Opis problemu (objawy)

Zwężenie napletka jest stanem wrodzonym lub nabytym, w którym całkowite odprowadzenie napletka poza żołądź jest niemożliwe lub utrudnione.

Konieczne jest rozróżnienie fizjologicznego przewężenia napletka bez blizn od stulejki – stanu nieprawidłowego, któremu towarzyszy bliznowate przewężenie napletka.

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu i badania fizykalnego.

Fizjologiczne zwężenie napletka jest stanem powszechnym u noworodków i niemowląt, w którym swobodne, bezbolesne odprowadzenie napletka i odsłonięcie żołędzi jest uniemożliwione przez nabłonkowy zrost między wewnętrzną powierzchnią napletka, a żołędzią. Stan ten nie wiąże się z problemami z oddawaniem moczu i nie wymaga leczenia, ani manipulacji przy napletku, jeżeli nie występują żadne niepokojące dolegliwości, objawy kliniczne czy powikłania, jak np. stan zapalny spowodowany zakażeniem mastki pod napletkiem.

Fizjologicznie wąski napletek występuje u wszystkich chłopców po urodzeniu i jest stanem całkowicie prawidłowym. Mastka (smegma) to mieszanina złuszczonego nabłonka wewnętrznej blaszki napletka i wydzieliny gruczołów łojowych; dzięki mastce dochodzi do stopniowego oddzielania napletka od żołędzi. Proces samoistnego odklejenia napletka wspierają również nocne wzwody.

Stulejka może natomiast wystąpić w każdym wieku; w większości przypadków powstaje w wyniku forsownego zerwania sklejonego napletka u małych dzieci lub przewlekłych zapaleń napletka. Dlatego nie należy zrywać sklejonego, fizjologicznie wąskiego napletka u małych chłopców. U noworodków i niemowląt stanem patologicznym jest tylko skrajne przewężenie napletka (spowodowane blizną), które uniemożliwia oddawanie moczu.

Stulejka może powodować zatrzymanie moczu, a w konsekwencji prowadzić do chorób pęcherza moczowego i nerek. Może również poważnie utrudniać współżycie płciowe i sprzyjać stanom zapalnym napletka i żołędzi oraz nawet być odpowiedzialna za zmiany zapalne okolic intymnych u kobiet.

Przyczyny

U małych dzieci brak możliwości odprowadzenia napletka to stan fizjologiczny, związany ze sklejeniem napletka z żołędzią. Gwałtowne, siłowe próby odprowadzania fizjologicznie wąskiego napletka powodują mikrourazy, przyczyniają się do krwawień i infekcji oraz do powstawania blizn i stulejki wtórnej.

Za stulejkę patologiczną odpowiadać mogą urazy mechaniczne, nieprawidłowe zabiegi higieniczne, a także nawracające stany zapalne żołędzi prącia (balanitis), zapalenia napletka (posthitis), które często ze sobą współwystępują (zapalenia żołędzi i napletka – balanoposthitis). Istotnym czynnikiem predysponującym do balanoposthitis u starszych mężczyzn jest źle kontrolowana cukrzyca (wysoka zawartość glukozy w moczu sprzyja proliferacji bakterii).

Stulejka może rozwinąć się także na skutek urazowych praktyk masturbacji, wielokrotnego cewnikowania pęcherza moczowego lub cewnikowania przewlekłego.

Przyczyną stulejki może być również balanitis xerotica obliterans (zanikowe zapalenie żołędzi i blaszki wewnętrznej napletka, BXO) – genitalna postać liszaja twardzinowego i zanikowego, w której bliznowacenie w obrębie napletka może powodować wtórne zwężenie napletka i ból w trakcie stosunku płciowego (dyspareunię).

Leczenie

Fizjologicznie wąski napletek nie jest wskazaniem do leczenia, ponieważ jest stanem całkowicie prawidłowym w rozwoju chłopców.

Preferowaną metodą leczenia stulejki jest natomiast obrzezanie.

Leczenie zachowawcze, które zazwyczaj jest skuteczne wyłącznie u dzieci, polega na krótkotrwałym miejscowym stosowaniu glikokortykosteroidów. Działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne maści steroidowych powoduje uelastycznienie i ścieńczenie skóry napletka, umożliwiające jego odprowadzenie. Leczenie farmakologiczne rozważa się głównie u dzieci; u dorosłych oraz w przypadku wtórnego zwężenia napletka jego efektywność może być ograniczona.

Chirurgiczne metody leczenia stulejki obejmują plastykę napletka oraz zabiegi mniej lub bardziej radykalnego obrzezania.

Obrzezanie (circumcisio) to zabieg polegający na chirurgicznym usunięciu napletka w całości lub częściowo, w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Najczęściej zabieg wykonywany jest w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. Metoda zabiegu zależy od preferencji pacjenta i doświadczenia chirurga i może być również wykonana staplerem. Zabieg zwykle przebiega bez powikłań, a pacjent może szybko powrócić do pełnej sprawności.

W przypadku niewielkiego zwężenia napletka można rozważyć tylko jego plastykę. Jest to zabieg plastyczny mający na celu poszerzenie napletka umożliwiające jego całkowite odprowadzenie.

Do przeprowadzanych zabiegów należą zabiegi polegające na podłużnych nacięciach blaszek napletka i poprzecznym zszyciu. Wśród często wykonywanych zabiegów wymienia się także YV-plastykę, czyli nacięcie napletka w kształt litery Y i zszycie nacięć w kształt litery V.